15[1]. Porwnanie koncepcji Hobbesa i Locka, historia myśli socjologicznej
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
15. Porównanie koncepcji Hobbesa i Locka.
Z Szackiego:
Doktryna prawa naturalnego – Thomas Hobbes (1588-1679), John Locke (1632-1704) -> z niej wywodzi się idea praw człowieka
Doktryna prawa naturalnego mówi o tym, że pewien rodzaj praw poprzedza powstanie władzy i obowiązuje niezależnie od niej.
→ Hobbes – zasady prawa naturalnego przekształcił w zbiór wyrozumowanych warunków przetrwania jednostek ludzkich – warunków uświadamianych sobie przez nie i przestrzeganych o tyle, o ile doświadczają one strachu przed zagrożeniem powstającym w rezultacie ich własnej „naturalnej” działalności.
KONCEPCJE NATURY LUDZKIEJ (porównanie na podstawie Szackiego)
Wg Hobbes’a
Wg Locke’a
Uznanie stanu naturalnego za stan bez jakichkolwiek więzi między jednostkami,
Ujęcie człowieka jako istoty z natury aspołecznej, interesów zaś poszczególnych jednostek jako zasadniczo ze sobą sprzecznych,
Jednostki są równe,
Rywalizacja i walka pomiędzy jednostkami,
Stan naturalny to stan wojny,
→ Tylko silna władza zwierzchnia może położyć kres stanowi wojny, potrafi zapewnić bezpieczeństwo życia i własności,
Absolutyzm (władza suwerenna) –Hobbes twierdzi, że najlepsza jest władza absolutna; wiadomo kto odpowiada za władzę
Locke nie wyklucza istnienia w owym hipotetycznym stanie dość rozwiniętych stosunków społecznych, przesuwając granicę między nim a stanem w pełni społecznym (tj. społeczeństwem obywatelskim) do punktu powstania politycznych gwarancji stosunków społecznych spontanicznie ukształtowanych dużo wcześniej na podstawie zasad prawa naturalnego.
Człowiek jest istotą społeczną, a interesy jednostek są w jakiejś mierze zależne,
Druga jednostka jest podobną istotą, z którą można nawiązywać korzystną współpracę,
Człowiek walczy o przetrwanie nie tylko z innymi ludźmi, ale także z przyrodą, którą opanowuje dzięki pracy,
Stan naturalny nie musi być stanem wojny – może być stanem pokoju, dobrej woli, wzajemnej pomocy,
→ Stan umożliwiający współpracę między ludźmi i pewną ochronę ich „życia, wolności i majątku”
Demokracja
Hobbes
· Stan natury u Hobbes’a to stan wojny wszystkich ze wszystkimi,
· Stan natury to stan teoretyczny,
· Człowiek z natury jest egoistą –> egoistyczna natura człowieka,
· Życie ludzkie jest krótkie, zwierzęce, biedne i samotne,
· Prawo naturalne nie wymaga żadnego uzasadnienia
Hobbes porównuje państwo do Lewiatana, ponieważ państwo powinno być wszechwładne, powinno mieć władzę nad wszystkimi poddanymi.
Państwo powstaje przez ugodę (umowę społeczną)
· Umawia się każdy z każdym,
· Umowa jest aktem woli człowieka,
· Ludzie postanawiają się zrzec części swych praw na rzecz spokojnego i bezpiecznego życia
Hobbes twierdzi, że najlepsza jest władza absolutna; wiadomo kto odpowiada za władzę.
Suweren nie jest stroną umowy; suweren stoi ponad tym wszystkim, stąd jego władza potem jest niepodważalna i nie można go jej pozbawić.
Następstwem umowy są: → własność prywatna,
→ prawo pozytywne,
→ brak wojny – pokój,
Hobbes – zwolennik wolnego rynku,
- zwolennik kościoła państwowego.
Locke
· Umowa społeczna jest konsekwencją tego, że nie wszyscy przestrzegają prawa natury. Celem umowy jest ochrona i bezpieczeństwo poprzez wymierzanie kar tym, którzy nie przestrzegają prawa naturalnego.
· Liberalizm – prymat jednostki nad społeczeństwem,
· Umowa u Locke’a przebiega w dwóch etapach:
1. etap – tworzy się społeczeństwo z jednostek wolnych i równych, (społeczeństwo utworzyło się wtedy gdy jednostki miały pragnienie posiadania własności)
2. etap – społeczeństwo powołuje władzę
Państwo powinno zapewnić jednostce zabezpieczenie własności i bezpieczeństwa – ochrona praw naturalnych przez prawo pozytywne
3 źrodła własności:
1. praca
2. dziedziczenie
3. dobroczynność
Naczelna prerogatywa państwa → karanie gwałcicieli prawa!
→ zabezpieczenie własności i życia,
3 funkcje władz: → ustawodawstwo
→ wykonawstwo,
→ polityka zagraniczna (władza federatywna),
Ale nie może być tak, że ten kto prawa ustanawia ten je wykonuje.
Prawo pozytywne → ustanowione przez samych ludzi (demokracja)
Ludzie nie muszą przestrzegać prawa pozytywnego gdy działa ono na szkodę ludzi czyli jest sprzeczne z prawem naturalnym.
Ludzie są wolni ponieważ wszystkim przysługują prawa naturalne: prawo do życia, do ochrony tego życia, prawo do własności
Równość – wszyscy ludzie są równi wobec prawa naturalnego; mają te same prawa naturalne,
→ Umowa społeczna może zostać zerwana gdy władza działa na szkodę społeczeństwa czyli nie chroni życia i własności jednostki – nie dba o bezpieczeństwo jednostki.
Koncepcja Locke’a jest ściśle teoretyczna – nie historyczna!
Z socjochomika:
NOWOŻYTNE KONCEPCJE UMOWY SPOŁECZNEJ: HOBBES, LOCKE.
- dzięki umowie społecznej możliwe jest przejście od stanu natury do stanu społecznego,
- społeczeństwo nie może istnieć bez zgody wchodzących w jego skład jednostek,
- jednostki są z natury wolne i równe, więc tylko jakieś porozumienie między nimi może tłumaczyć ograniczenia i zależności charakterystyczne dla stanu społecznego,
- w zamian za ograniczenia jednostki otrzymują bezpieczeństwo i możliwość rozsądnego korzystania a naturalnych uprawnień,
- społeczeństwo jest stowarzyszeniem tworzonym świadomie przez jednostki dla zaspokojenia potrzeb i osiągnięcia celów,
- idea kontraktu rządowego – dominowała w średniowieczu, umowa między rządzonymi a rządzącymi co do ich wzajemnych zobowiązań,
- idea właściwej umowy społecznej – w czasach nowożytnych, w wyniku wzrostu indywidualizmu umowa była zawierana między członkami społeczeństwa co do zasad jego organizacji.
Tomasz Hobbes
- podstawową właściwością człowieka jest „stałe i nie znające spoczynku pragnienie coraz to większej mocy, które ustaje dopiero ze śmiercią”,
- ludzie są sobie z natury nieprzyjaźni, ponieważ każdy z nich dąży do tych samych celów i chce tych samych dóbr, każdy człowiek dąży do samozachowania (stałe zaspokajanie potrzeb, dążenie do zachowania swojego życia), rozum podpowiada co zrobić, aby to samozachowanie osiągnąć,
- istnieją trzy przyczyny waśni między ludźmi: rywalizacja, nieufność, żądza władzy,
- człowiek obawia się, że utraci raz zdobyte dobro, że ktoś mu je odbierze, towarzyszy mu bezustanny strach i niebezpieczeństwo gwałtownej śmierci,
- stanem naturalnym ludzkości jest wojna wszystkich przeciwko wszystkim,
- podejmując umowę społeczną ludzie wyzwolili się ze stanu natury i zgodzili się żyć w ładzie i pokoju w ramach społeczeństwa podległego władzy rządu,
- Indianie amerykańscy jako przykład ludzi żyjących w stanie natury,
- akt tworzenia władzy politycznej jest nieodwołalny, zgoda jednostek na powołanie suwerena to akt jednorazowy, który nie wymaga odnawiania bez względu na czyny suwerena, władza suwerena jest nieograniczona i dzięki temu możliwe jest istnienie społeczeństwa, niemożliwy jest bunt przeciw suwerenowi,
- suweren to jedyny człowiek pozostający w stanie natury, jest wynikiem umowy społecznej, ale nie jest jej stroną,
- Hobbes daje teoretyczne uprawomocnienie absolutyzmu,
- umowa społeczna jako akt zawiązania społeczeństwa przez izolowane do tej pory jednostki.
John Locke
- stan natury jest stanem historycznym, to stan wolności, pokoju, a nie wojny,
- stan natury był raczej przedpaństwowy a nie przedspołeczny,
- ludzie od zawsze żyli w rodzinach i w małych grupach społecznych (pierwsze umowy społeczne, naturalna skłonność do życia w społeczeństwie), w stanie natury istniały dość rozwinięte stosunki społeczne,
- każdy człowiek jest zobowiązany dbać o zachowanie własnego życia, troszczyć się o życie reszty ludzkości, nie wolno mu działać na szkodę innych, interesy jednostek są w jakiejś mierze zbieżne,
- w stanie natury człowiek interesuje się drugim człowiekiem jako podobną do siebie istotą, z którą można nawiązać korzystną dla obu stron współpracę,
- kiedy pojawił się pieniądz, ludzie się poróżnili, pojawiły się instytucje wymierzające sprawiedliwość,
- stan natury nie musi być stanem wojny (jak u Hobbesa), ale jest pełen niebezpieczeństw wynikających z tego, że każdy człowiek sam sobie wymierzał sprawiedliwość,
- niebezpieczeństwa wynikają nie z własności ludzkiej natury, ale z wytworzonego przez ludzi układu stosunków społecznych,
- władza zostaje powołana przez istniejącą już zbiorowość do wykonania określonych zadań, z którymi ona sama przestaje sobie radzić, zbiorowość ma prawo się zbuntować przeciw władzy, która nie wywiązuje się z zadań powierzonych w umowie,
- Locke daje uprawomocnienie dla demokracji,
- umowa oznacza jednocześnie zjednoczenie jednostek i układ pomiędzy nimi jako ogółem i rządem, którego prerogatywy zostają w ten sposób ograniczone,
- państwo tworzy się w dwóch etapach: najpierw powstaje społeczeństwo obywatelskie (pewna forma samoorganizacji, odmowa posłuszeństwa władzy tyrańskiej), później społeczeństwo polityczne (z władzą: wykonawczą, ustawodawczą i federacyjną).
15. PORÓWNANIE KONCEPCJI HOBBSA I LOCKA.
HOBBES
1. Stan natury- stan najwcześniejszy, to przedpaństwowa forma życia społecznego
- to stan przyrodzony, w odróżnieniu od systemu państwowego utworzonego przez
ludzi, cechuje go trwałość i stabilność
- w uproszczeniu, człowiek jest z natury zły i egoistyczny
- ponieważ jednostki są równe, mają takie same naturalne uprawnienia, prowadzi to do stanu wojny wszystkich ze wszystkimi, spowodowanej wzajemną nieufnością i
wrogością
- to okres anarchii, nie było w nim ogólnych praw, moralności publicznej, własności,
żadnych więzi społecznych między ludźmi
- jedyna grupa społeczna to rodzina
- „ jest bezustanny strach, niebezpieczeństwo gwałtownej śmierci. I życie człowieka
jest samotne, biedne, bez słońca i krótkie.”
Kres tej wojnie może położyć jedynie suwerenna władza, posiadająca posłuch jednostek, dzięki temu, że w zamian za posłuszeństwo zapewnia bezpieczeństwo życia i własności. Panowało powszechne zagrożenie życia, więc ludzie umówili się i powołali społeczeństwo i władze, czyli Państwo- umowa jednorazowa każdego z każdym, że zrezygnują z części swojej wolności dla ocalenia życia. Dopiero władza gwarantuje przestrzeganie zasad prawa naturalnego i umożliwia istnienie stosunków społecznych i społeczeństwa jako swojego rodzaju zbiorowej osoby. Tutaj państwo potrzebne jest wprowadzenia w życie prawa naturalnego.
2. Każde ograniczenie suwerenności władzy państwowej stanowi krok w stronę stanu natury- stanu wojny wszystkich ze wszystkimi.
3.Władza polityczna- jest absolutna ,bezwarunkowa i ma charakter jednowładztwa. Akt jej stworzenia jest nieodwracalny, bo bunt przeciwko niej traktowany jest jako powrót do stanu anarchii.
- Jednostki godzą się na powołanie suwerena, ale jest to zgoda jednorazowa, która nie wymaga odnowienia bez względu na to, co suweren czyni. Władca nie jest stroną umowy społecznej, może ustalać i egzekwować prawa. Jeśli władca gnębi poddanych, nie dba o ich bezpieczeństwo, poddani nie mogą go usunąć.
- Państwo, które powstało na mocy umowy każdego z każdym, ma za zadanie ochronę bezpieczeństwa wszystkich. To wielość ludzi zjednoczona w jedna osobę.
- państwo określa się mianem „Lewiatana”- śmiertelny bóg, któremu pod władztwem Boga Nieśmiertelnego zawdzięczamy pokój i obronę.
4.Umowa społeczna- jej przedmiotem jest zawiązanie społeczeństwa. Jednostki zrzekały się uprawnień związanych ze stanem naturalnym na rzecz władzy.
-to jedyny , logiczny krok do wyjścia ze stanu anarchii i osiągnięcia pokoju
- umowa to sztuczny twór, konwencja
- na mocy ugody każdego z każdym powstaje realna jedność wszystkich w jednej osobie, z wyłączeniem suwerena, któremu powierzono nieograniczoną władzę.
- na mocy umowy społecznej powstaje państwo- Lewiatan.
- pewien czynny akt woli, który przejawia się tym, że jest powszechna i dobra
LOCKE
1. stan natury- przyrodzony stan ludzkości, gdzie władza polityczna nie jest jeszcze
Ukonstytuowana.
* stan pełnej wolności- każda jednostka nie podlegając żadnej innej dysponuje sobą i swoim mieniem tak, jak sama uzna za słuszne
* stan zupełnej równości- nikt nie posiada więcej przywilejów i upra...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]