15. O, DOC

Wątki

15. O, DOC

ό-, obok, przy, z; występuje jako prefiks wzmacniający: 3509**.

3460

ό, ή, τό; του, της, τοΰ, pierwotnie zaimek wskazujący, ten, ta, to; w za- chowanych tekstach najczęściej jako rodzajnik, którego przeważnie się nie tłumaczy. I. Jako pierwotnie zaimek wskazujący, ten, ta, to. 1. Samo o bez wskazywanego rzeczownika, on, ona, ono, np. τοϋ γαρ και γένος έσμέν, ζ jego bowiem rodu jesteśmy: Dz 17,28. 2. W wyliczeniach z innymi partyku- łami, ό μεν ... ό δέ (we wszystkich rodzajach i przypadkach), ten ... (a) ten; jeden ... drugi, ten . . . inny, np. Dz 14,4; 1 Kor 7,7; Ga 4,23; 01 μεν ... άλλοι δέ ... έτεροι δέ, jedni ... drudzy . .. inni, np. Mt 16,14; τους μεν .. . τους δέ . .. τούς δέ ... τους δέ, jednych .. drugich ... innych ... innych: Ef 4,11; samo οί δέ, a ci, a mm, np. Mt 26,67. 3. Z innymi par- tykułami na początku kolejnej frazy opowiadania, np. 01 δέ άκούσαντες, a om wysłuchawszy: Mt 2,9; ό δέ έγερ- θείς, on zaś wstawszy: 2,14; οί μέν ούν

συνελθόντες, oni więc zebrawszy się: Dz 1,6. II. Jako rodzajnik, przeważnie nie tłumaczy się (o zasadach użycia rodzajnika mówi gramatyka). 1. Z rzeczownikami, a. Z imionami pospo- litymi ma znaczenie indywidualizujące lub uogólniające, a. W znaczeniu indy- widualizującym wskazuje na rzecz lub pojęcie już znane albo w jakiś spo- sób już zdefiniowane; przy imionach oznaczających taką osobę lub rzecz, która w ogóle jest jedyna w swoim gatunku (jej imię może wystąpić także bez rodzajnika), np. δ λόγος, Słowo, Logos, o Synu Bożym: J 1,1; ó θεός, Bóg: 1,1; ó ήλιος, słońce: Mt 13,43; 6 κόσμος, świat: 13,38; ή αγάπη, miłość: 24,12; przy imionach już wcześniej wy- mienionych bez rodzajnika, np. τους μάγους, mędrców: Mt 2,7 (zob. μάγοι bez rodzajnika w w. 1); τό βιβλίον, księga: Łk 4,17b (zob. w. 17a); τάς δύο ημέρας, dwa dni: J 4,43 (zob. w. 40); przy imionach oznaczających rzecz w danej sytuacji jedyną w swoim ga- tunku, np. τον σΐτον, zboże: Dz 27,38; εν τη επιστολή, w (tym tu) liście: 1 Kor 5,9; έκ της παιδίσκης, 2 (owej)niewolnicy: Ga 4,22; dla wskazania, że chodzi o rzecz szczególną, o rzecz par excellence danego gatunku, np. ό προ- φήτης, prorok - o Chrystusie: J 1,21; ή σωτηρία, zbawienie - chodzi o zba- wienie ludzi w Chrystusie przy końcu czasów: Rz 13,11; ή ημέρα, (ów) dzień - o dniu sądu ostatecznego: 1 Kor 3,13. β. W znaczeniu uogólniającym wskazuje na to, że dane imię oznacza cały gatunek, np. περί τοϋ ανθρώπου, o człowieku - to znaczy o człowieku jako gatunku: J 2,25; τοϋ αποστόλου, apostoła - jako apostoła w ogóle; 2 Kor 12,12; ό κληρονόμος, dziedzic - w sensie ״każdy dziedzic", ״jakikolwiek dziedzic": Ga 4,1. b. Z imionami wła- snymi osób; na ogół występuje przy imieniu osoby wtedy, gdy jest już znana, wcześniej wymieniona, ale są od tej zasady liczne wyjątki, np. ό δέ Πέτρος, Piotr zaś: Mt 26,69, i w tym samym w.: και σύ ήσθα μετά Ίησοϋ τοϋ Γαλιλαίου, i ty byłeś ζ Jezusem Ga- lilejczykiem. c. Z imionami własnymi geograficznymi, zwłaszcza z imionami krain, rzek, mórz, lecz i tu są wyjątki, np. έν τω Άδρία, na Adriatyku: Dz 27,27; έν τη 'Αραβία, w Arabii: Ga 4,25; προσεληλυθατε Σιών όρει, przy- stąpiliście do Góry Syjon: Hbr 12,22; της έν Λαοδικεία εκκλησίας, Kościoła w Laodycei: Ap 3,14. d. Z imionami własnymi i pospolitymi, gdy są w jakiś sposób bliżej określone, np. τον λαόν αύτοϋ, jego lud: Mt 1,21; τους έμούς λόγους, moje słowa: Mk 8,38; ή κρίσις ή έμή, sąd mój: J 5,30; τό πνεϋμα τό άγιον, Duch Święty: Dz 1,16; ή έντολή ή εις ζωήν, przykazanie (prowadzące) do życia: Rz 7,10; ό λαός ούτος, ten lud: Mt 15,8. e. Rodzajnik i nom. rze- czownika mogą spełniać funkcję voc., np. τό κοράσιον, εγείρε, dziewczynko, wstań: Mk 5,41; ό θεός, Boże: Łk 18,11; χαίρε, ό βασιλεύς, witaj, królu:

J 19,3. f. Z dom. rzeczownikiem ozna- czającym syna, córkę, żonę, ucznia, np. Ιάκωβος ó τοϋ Ζεβεδαίου, Jakub, (syn) Zebedeusza: Mt 10,2; της τοϋ Ούριου, (żony) Uriasza: 1,6. 2. W substantywizacjach. a. Z przymiotni- kiem, np. δ πονηρός, zły, o szatanie: Ef 6,16; τό κρυπτόν, to, co ukryte: Mt 6,4; τά αόρατα, rzeczy niewidzialne; to, co niewidzialne: Rz 1,20; ή περί- χώρος, okolica: Mt 3,5; τό δυνατόν, moc, możność, potęga: Rz 9,22. b. Z liczebnikiem, np. 01 εννέα, dziewię- ciu: Łk 17,17; οί δέκα, dziesięciu: Mt 20,24. c. Z imiesłowem, np. ό σπείρων, siewca: Łk 8,5; τά έρχόμενα, rzeczy nadchodzące, rzeczy przyszłe: J 16,13.

d. Z inf., np. τό φαγεϊν, zjedzenie: Mt 15,20; z gen. inf. dla oznaczenia skutku, celu lub zamierzonego skutku, np. έλαχε τοϋ θύμιασα!., został wybrany losem do złożenia ofiary kadzidlanej: Łk 1,9; έλπίς τοϋ σώζεσθαι, nadzieja bycia ocalonym, nadzieja ocalenia: Dz 27,20; τοϋ κατά σάρκα ζην, dosł. ży- cia według ciała, a według kontekstu składniej tak żeby żyć według ciała: Rz 8,12; παυσάτω [...] χείλη τοϋ μή λαλη- σαι δόλο ν, niech powstrzyma [...] swe wargi przed mówieniem podstępnie: 1 Ρ 3,10; έντελεΐται [...] τοϋ διαφυλάξαι σε, dosł. jest nakazane [...] ustrzeże- nie ciebie, stąd jest nakazane [...], aby cię ustrzec: Łk 4,10; όν έτίθουν [...] τοϋ αίτεϊν έλεημοσύνην, którego kła- dziono [...], by prosił o jałmużnę: Dz 3,2; ελευθέρα έστίν [... ] τοϋ μη είναι αύτήν μοιχαλίδα, jest wolna [...], tak że nie staje się cudzołożnicą: Rz 7,3.

418

6 / 3460

e. Z wyrażeniami przyimkowymi, np. οί έκ της Καίσαρος οικίας, ci ζ domu Cezara, domownicy Cezara: Flp 4,22; τά προς τον θεόν, sprawy odnoszące się do Boga: Hbr 2,17; 01 από της Ιταλίας, ci z Italii: 13,24. f. Z przysłówkiem lub z przysłówkowym wyrażeniem, np. εις

419

3471 / όδός

τό έμπροσθεν, do przodu: Łk 19,4; έκ των κάτω έστέ, jesteście ζ niskości: J 8,23; τά ώδε, tutejsze sprawy: Kol 4,9. g. Z całym zdaniem lub członem zda- nia, np. τό Ού φονεύσεις, (owo) Nie będziesz zabijał: Mt 19,18; τό Εί δύνη, (to) Jeśli możesz: Mk 9,23; τό πώς δει ύμάς περιπατεΐν, (to) jak powinniście postępować: 1 Tes 4,1. [19904f] 3465

3654 3655 4943 4943** 4969 4979 4981 4982 5448, nadto zob. 4965***.

3461

όγδοήκοντα, liczebnik nieodmienny, osiemdziesiąt: Łk 2,37v.l.; 16,7.

—+ 3513. [1]

3462

όγδοηκοντατέσσαρες, -a; -ων (οκτώ —>■ 3513, τέσσαρες —> 4918), w większości wydań pisane rozłącznie, osiemdziesiąt cztery: Łk 2,37. [1]

3463

όγδοος, -η, -ον; -ου, -ης, -ου, ósmy: Łk 1,59; Dz 7,8; 2 Ρ 2,5; Ap 17,11; 21,20. 3513. [5]

3464

όγκος, ό; -ου, ciężar, brzemię: Hbr 12,1.

—> 5193. [1]

3465