15, strunowce
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
37. Różnice w budowie anatomicznej i morfologicznej chrzęstnoszkieletowych i kostnoszkieletowych.
RYBY CHRZĘSRNOSZKIELETOWE
Posiadają szkielet oraz czaszkę zbudowaną chrząstek, bez kości. Puszka mózgowa wyciągnięta jest w rostrum. Posiadają 5-7 par szczelin skrzelowych, znajdujących się na boku ciała, te szczeliny skrzelowe nie posiadają pokryw skrzelowych.
Płetwy piersiowe tych ryb ustawione są poziomo; płetwa ogonowa typu heterocerkicznego. U samców część płetwy brzusznej zmieniona jest w w narząd kopulacyjny. Ciało ryby jest nagie lub pokryte łuskami plakoidalnymi. Ryby te nie posiadają pęcherza pławnego. W jelicie środkowym obecny jest fałd spiralny. Występuje kloaka.
Zapłodnienie jest wewnętrzne. Ryby te są jajorodne (jaja są składane w twardych otoczkach) lub jajożyworodne.
Zamieszkują głównie wody słone. Przedstawicielami są: rekiny, płaszczki, chinery.
RYBY KOSTNOSZKIELETOWE
Znaczna część szkieletu jest skostniała, co odróżnia je od ryb chrzęstnoszkieletowych. Występuje pojedyncza szczelina skrzelowa osłonięta pokrywą skrzelową (operculum). Brak jest przegród międzyskrzelowych. Ogon zazwyczaj typu homocerkicznego. Większość ryb posiada pęcherz pławny, który u niektórych (dwudysznych) pełni funkcję dodatkowego narządu oddechowego. Brak kloaki.
U większości gatunków zapłodnienie jest zewnętrzne.
Ryby te zasiedlają wszystkie typy wód: słodkie, słone i słonawe.
32.Systematyka ryb- kryteria podziału systematycznego
Znamy ok. 23000 gatunków ryb współcześnie żyjących i kilkanaście tysięcy gatunków ryb wymarłych. Cechami , które umożliwiły stworzenie systemu ryb są:
· rodzaje łusek,
· jakość szkieletu wewnętrznego,
· jakość szkieletu płetw.
W oparciu o te cechy podzielono ryby na 6 podgromad:
· fałdopłetwe (Acanthodii)
· tarczowce (Placodermi)
· spodouste (Elasmobranchii)
· kostnopromieniste (Actinopterygii)
· dwudyszne (Dipneusti)
· trzonopłetwe (Crossepterygii).
15. Przystosowanie kręgowców do zdobywania pokarmu.
MINOG
Brak żuchwy spowodował swoiste wykształcenie przedniego odcinka przewodu pokarmowego. Głowa kończy się lejkiem przyssawkowym, otoczonym płatkowato postrzępioną skórką i uzbrojonym w rogowe zęby. Takie wykształcenie przedniego odcinka przewodu pokarmowego spełnia rolę tłoka ssącego, umożliwia przyssanie się do ciała ryby i pobieranie krwi. W zdobywaniu pokarmu u minoga pomaga również dobrze rozwinięty narząd węchu, który leży na wierzchu głowy. Pozostałe narządy zmysłu to: narząd słuchu, oczy, które są słabo rozwinięte oraz narząd linii nabocznej.
ŚLUZICA
Śluzica jest pasożytem odżywiającym się tkankami ryb. Po przyczepieniu się do ciała ryby przecina skórę i wyjadają mięśnie i inne miękkie tkanki zwierzęcia. W zwiąsku z takim trybem życia Sluzica posiada cechy przystosowawcze. Lejek przyssawkowy zaopatrzony w czułki, leżące na jego brzegu. W lejku przyssawkowym znajduje się silny język zaopatrzony w rogowe zęby, spełnia ważną rolę w wiercaniu się w ciało ryby.
Otwór węchowy leży w grzbietowej części przyssawki i otoczony jest czułkami. Otwór ten prowadzi do kanału dochodzącego do gardzieli. Dzięki takiej budowie śluzica może oddychać wystawiając tylko głowę z ciała ryby czy też mułu, w którym jest zagrzebana. Inne przystosowanie to: otwory oddechowe połączone są we wspólny kanał znajdujący się pod skórą, a otwierający z tyłu, z daleka od worków skrzelowych. Tak zbudowany aparat skrzelowy pozwala śluzicy na oddychanie gdy przednia jej część ciała pogrążona jest w ciele ofiary.
RYBY
Otwór gębowy może mieć u ryb różne położenie, co ma związek z rodzajem pokarmu i sposobem odżywiania się danego gatunku ryby. Wyróżnia się 3 położenia otworu gębowego: dolne np. u świnki; końcowe np. u karpia; górne np. u śledzia.
U niektórych ryb na łuskach skrzelowych występują wyrostki filtracyjne odcedzające pokarm pobierany wraz z wodą.
Sposób pobierania pokarmu rzutuje na uzębienie jamy gębowej. Ryby drapieżne np. żarłacz, okoń mają zęby ostre osadzone na kościach szczękowych, żuchwie, międzyszczękowych, podniebieniu, lemieszu, języku. U ryb roślinożernych np. u karpia występują tzw. zęby gardzielowe na kości gardłowej. U ryb miażdżących pokarm np. płaszczki występują zęby guskowate, tępe. Zęby służą jedynie do schwytania i przytrzymywania pokarmu w pysku, nie zachodzi do rozdrabniania pokarmu ani jego trawienia, ponieważ brak jest gruczołów ślinowych.
Bardzo dobrze rozwinięty jest narząd wzroku oraz węchu, dzięki któremu ryby rozpoznają pokarm z dość znacznej odległości.
PŁAZY
wszystkie dorosłe płazy są drapieżne, polują na drobne bezkręgowce lub narybek. Płazy mają zęby znajdujące się na kościach szczękowych, międzyszczękowych, lemieszach, kościach podniebiennych. Zęby mają kształt ostro zakończonych stożków zagiętych do tyłu. Zadaniem zębów jest jedynie przytrzymywanie pokarmu.
Niektóre płazy np. żaba posiada bardzo dobrze umięśniony język, przyrośnięty z przodu pyska i skierowany wolnym, rozwidlonym końcem do tyłu. Żaba czy ropucha może go błyskawicznie wyrzucić na znaczną odległość, trafiając w przelatującego owada.
W zdobywaniu pokarmu pomagają dobrze rozwinięte narządy zmysłów. Oczy przystosowane są do pobierania wrażeń wzrokowych na lądzie. Mają również zdolność do akomodacji co pozwala określić w jakiej odległości znajduje się ofiara.
GADY
Na dnie jamy gębowej znajduje się język. Jest on różnie wykształcony u poszczególnych gatunków i w związku z tym może spełniać szereg funkcji. U węży i jaszczurek jet cienki i na końcu rozwidlony. Spełnia on funkcję narządu dotykowego i narządu odbierającego bodźce zapachowe. U kameleonów jest długi i na końcu rozszerzony, używany jest (jak u żab) do chwytania pokarmu. Język wszystkich gadów jest ruchliwy.
Zęby gadów mają kształt prostych lub zagiętych stożków lub listewek. Jaszczurka zdobywa pożywienie chwytając je drobnymi stożkowatymi zębami. U nie których gadów wykształciły się zęby jadowe, maja one połączenie z gruczołami jadowymi. Jad może spływać rynienką, znajdującą się na zębie lub kanałem biegnącym jego środkiem. Innym przystosowaniem u węży jest możliwość połykania ofiary w całości. Kość kwadratowa, na której podwieszona jest żuchwa, może się odchylać w tył i w bok. Takie zawieszenie pomaga połykać bardzo duże ofiary, rozciągając paszczę dzięki ruchomym połączeniom elementów czaszki.
Największe węże np. anakondy, boa, pytony nie są jadowite i duszą ofiary, oplatając je umięśnionymi splotami ciała i uniemożliwiając ruch oddechowe ofiary.
PTAKI
Dzioby ptaków w zależności od pobierania pokarmu, od jego jakości mają różne kształty. U niektórych ptaków ( blaszkodziobe ) dzioby są miękkie, ich brzegi opatrzone listewkami rogowymi, u drapieżnych brzegi dziobów są ostre, silne i haczykowato zakrzywione.
Wyróżniamy szereg różnych typów nóg w zależności od środowiska w jakim żyje i zdobywa pokarm dany gatunek ptaka. Tworami rogowymi występującymi na palcach, ułatwiające zdobywanie pokarmu to szpony, pazury.
Także ,różnie, w zależności od rodzaju i sposobu zdobywania pokarmu wykształcony jest język. Narządy zmysłu wzroku i słuchu odgrywają dużą rolę w ich życiu i wykazują wysoki stopień rozwoju. Oko ptaka cechuje precyzja nie spotykana u innych zwierząt, a to za sprawą bardzo dużej akomodacji oka. Słuch jest bardzo ważnym zmysłem dla ptaków nocnych, które nasłuchują różne szmery.
SSAKI
Zęby występują u wszystkich ssaków z wyjątkiem: kolczatki, mrówkojada, łuskowca, fiszbinowca., u których zęby wtórnie zanikły. Zróżnicowanie zębów ma ścisły związek z rodzajem pokarmu i sposobem jego zdobywania.
U ssaków drapieżnych wyrastają pazury, które ułatwiają przytrzymanie ofiary. Przede wszystkim w zdobywaniu pokarmu pomagają bardzo dobrze rozwinięte narządy zmysłów: węchu, słuchu- ssaki mają małżowinę uszną, która pozwala im na lokalizację źródła dźwięku, u wielu ssaków są ruchome. U drapieżnych bardzo dobrze rozwinął się wzrok, mają one zdolność widzenia trójwymiarowego- o nich oczy skierowane są ku przodowi, tak że mózg może porównać obraz nakładających się pól widzenia i na tej podstawie oceniać odległość do ofiary.
21. Ewolucja układów u strunowców.
UKŁ. MOCZOWO- PŁCIOWY
Ogonice nie posiadają narządów wydalniczych. Ukł. Rozrodczy znajduje się w tułowiu. Ogonice są obojniakami posiadającymi gonadę męską i żeńską. Jajniki otoczone są parzystymi jądrami, które dojrzewają wcześniej. Przez specjalny otwór płciowy plemniki wydostają się do wody. Jaja dojrzewają później od plemników, dzięki czemu nie dochodzi do samozapłodnienia. Jaja wydostają się do wody po pęknięciu ściany ciała co równa się ze śmiercią zwirzęcia.
Żachwa- nie posiada również wykształconych narządów wydalniczych. Jajniki i jądra mają oddzielne przewody uchodzące do jamy okoloskrzelowej. Żachwy są obojniakami; jaja i plemniki u jednego osobnika dojrzewają w różnym czasie.
Sprzągla- posiada jeden jajnik i jądro ( jest również obojniakiem) leżące w okolicy żołądka. Nie posiada wykształconych narządów wydalniczych.
Lancetnik.
Ukł. Wydalniczy składa się z nefrydii. Nefrydium zbudowane jest z zagiętego kanalika na którym osadzone są solenocyty. Ta część kanalika zwrócona jest do jamy ciała. Jeden koniec kanalika uchodzi do jamy okołoskrzelowej. Solenocyty posiadają witkę, której ruch powoduje przepływ wydaliny do kanalika, z którego wypływa do jamy okołskrzelowej.
Lancetnik jest rozdzielnopłciowy. Gonady morfologicznie nie różnią się między sobą. Leżą, w liczbie ok 26 par, po bokach ciała. Jaja lub plemniki dostają się do jamy okołoskrzelowej, a z niej do wody.
Minog
ukł. Wydalniczy- funkcjonują pranercza, są to wydłużone taśmowate twory ciągnące się po grzbietowej części ciała aż do odbytu. Od nerek uchodzą moczowody kończące się w zatoce moczowopłciowej. Gruczoł rozrodczy zarówno męski jak i żeński jest pojedynczy. Jaja i plemniki wydostają się do jamy ciała, z niej do zatoki moczowopłciowej, a następnie na zewnątrz ciała.
Śluzica
gruczoł rozrodczy zbudowany jest z części jajnikowej jak i jądrowej.
U młodych osobników rozwija się i funkcjonuje gruczoł męski u starszych zaś po wyczerpaniu plemników gruczoł produkuje komórki jajowe.
Ryby
Narządem wydalniczym u ryb jest pranercze. Zbudowane jest z nefronów złożonych z ciałek Malpighiego. Z pranerczy uchodzą moczowody do pęcherza moczowego otwierającego się cewką moczową do kloaki lub za odbytem.
Jądra są parzyste, wewnątrz znajduje się kanał środkowy do którego uchodzą kanaliki nasieniotwórcze. Plemniki gromadzą się w kanale środkowym, który przechodzi w nasieniowód. Nasieniowody łączą się w tylnej części w nieparzysty narząd uchodzący na zewnątrz. Jajniki mają kształt workowaty z jamą w środku. Jaja wędrują jajowodami, które w tylnej części łączą się w nieparzysty kanał kończący się otworem płciowym.
Płazy
Ukł. Wydalniczy- wykształcony w postaci pranerek, występują one w postaci 2 krwisto- czerwonych ciał leżących przy kręgosłupie. Od nich biegną moczowody (przewody Wolffa) łączące się z kloaką. Mocz spływa do kloaki a z niego do pęcherza moczowego, który jest uchyłkiem kloaki.
Ukł. Rozrodczy żeński: występują parzyste jajniki, jajowody (przewody Mullera) uchodzące do kloaki. Z jajnikami łączą się ciała tłuszczowe służące do odżywiania jajników. Jaja po przejściu przez jajowody gromadzą się w końcowej jego części zwanej pseudomacicą.
Ukł. Rozrodczy męski składa się z parzystych jąder, leżą one w pobliżu nerek: nie posiadają oddzielnych dróg wyprowadzających plemniki. Plemniki przechodzą kanalikami do nerek i stąd do przewodu moczowopłciowego (przewodu Wolffa). Przed połączeniem się przewodu Wolffa z kloaką przewód tworzy pęcherzyk nasienny.
Gady
Ukł. Wydalniczy- funkcjonują u form dorosłych nerki ostateczne (zanercze), od nich odchodzą moczowody, którymi do kloaki spływa mocz. Do kloaki otwiera się również pęcherz moczowy ( brak go u węży i krokodyli). Nerki ,u gadów posiadających ciało silnie wydłużone, są wyraźnie przesunięte względem siebie.
Ukł rozrodczy żeński składa się z parzystych jajników, jajowodów, w których jaja uzyskują osłonki. Jajowody uchodzą do kloaki. U niektórych gatunków w jajowodach następuje rozwój jaj np. u żmii, padalca.
Ukł rozrodczy męski zbudowany jest z jąder kształtu owalnego(u jaszczurki) lub są wydłużone (u węży), położone po obu stronach kręgosłupa. Z jąder wychodzą kanaliki tworzące nadjądrza. Z nzdjądrza wychodzi nasieniowód łączący się z kloaką. Występuje parzysty narząd kopulacyjny.
Ptaki
Narząd wydalniczy składa się z nerek, przewodzików nerkowych, kanalików zbiorczych i moczowodów uchodzących do kloaki. Nerki są wydłużone, trójpłatowe i posiadają ukł wrotny. Brak jest pęcherza moczowego co zmniejsza ciężar ciała.
Ukł rozrodczy samców: parzyste jądra, nadjądrza, nasieniowody oraz u nie których nieparzyste prącie np. emu, struś, kaczka. Plemniki powstają w ścianach kanalików nasieniotwórczych. U ptaków nie posiadających prącia przekazanie plemników odbywa się pod czas zetknięcia się części kloakalnych samca i samicy.
Ukł rozrodczy samic; składa się z lewego jajnika, jajowodu. Macicy i pochwy, mającej ujście do steku. Prawy jajnik uległ redukcji. Jajnik zbudowany jest z części korowej produkującej kom. jajowe oraz części rdzennej.
Ssaki
Ukł wydalniczy zbudowany jest z nerek, moczowodów, pęcherza moczowego oraz cewki moczowej. Nerka zbudowana jest z kory (tworzą ją kłębuszki nerkowe) oraz rdzenia (zbudowany z kanalików wyprowadzających). Od nerki wychodzi moczowód do pęcherza moczowego. U samic cewka moczowa leży bezpośrednio pod pochwą, męska cewka moczowa łączy się w końcowym odcinku z nasieniowodami.
Ukł rozrodczy samicy składa się z jajników, jajowodów macicy i pochwy. Jajnik wytwarza jaja ij est jednocześnie gruczołem dokrewnym wydzielającym gruczoły płciowe. Jajnik składa się z warstwy korowej i rdzennej. Jajowód wychwytuje jajo, tu zachodzi zapłodnienie.
Rodzaje macic:
· podwójna- są to dwie odrębne macice
· dwudzielna- dwie macice mające wspólne ujście
· dwurożna- macice w dużym stopniu są zlane ze sobą
· pojedyncza- całkowicie jednolita.
Ukł rozrodczy samców składa się z jąder, najądrzy, nasieniowodów otwierających się do cewki moczowej. U większości ssaków jądra znajdują się w moszynie. Plemniki powstają w kanalikach nasiennych. Do cewki moczowej doprowadzana jest wydzielina gruczołów Cowpera i sterczu, która wraz z plemnikami tworzy spermę
UKŁ.ODDECHOWY
Ogonice
Tlen pobierają całą powierzchnią ciała, jako że posiadają tylko 2 szczeliny skrzelowe; prawą i lewą.
Minog
posiada 7 par workowatych skrzeli, znajdujących się po bokach głowy. Worki skrzelowe łączą się z jednej strony ze ślepo zakończoną gardzielą, z drugiej strony przez otwory skrzelowe ze środowiskiem zewnętrznym.
Śluzica
Odcinek oddechowy gardzieli nie jest oddzielony od ukł pokarmowego. Otwory oddechowe łączą się we wspólny kanał znajdujący się pod skórą, a otwierający się z tyłu w znacznej odległości od worków skrzelowych.
Ryby
do oddychania rybie służy skrzelowy odcinek ukł pokarmowego. Skrzele składa się z łuku skrzelowego, listków skrzelowych oraz wyrostków filtracyjnych. Wymiana gazowa odbywa się na wyrostkach skrzelowych.
Płazy
funkcję oddechową pełnią: płuca, skóra, nabłonek jamy gębowo- gardzielowej. Płuca są parzystym narządem mającym postać słabo pofałdowanych, silnie ukrwionych worków. Wentylacja płuc odbywa się za pomocą pompy gardzielowej- żaba czy ropucha pobiera powietrze nozdrzami do jamy gębowo- gardzielowej dzięki obniżeniu jej dna. Następnie zamyka nozdrza zewnętrzne klapkami i dzięki skurczom mięśni podnosi dno jamy i wtłacza powietrze krótką tchawicą do płuc.
Gady narządem oddechowym są parzyste, workowate płuca, które posiadają szereg komór, które zwiększają powierzchnię oddechową ( tworzą charakterystyczną gąbczastą strukturę płuc). U węży i padalca jedno płuco uległo redukcji a drugie wydłużeniu i tworzy worek powietrzny.
Wentylacja płuc odbywa się dzięki skurczom żeber.
Ptaki
Ukł oddechowy składa się z nozdrzy, jamy nosowej, krtani górnej, tchawicy, oskrzeli, płuc i worków powietrznych. Od głównego oskrzela odchodzą oskrzela grzbietowe i brzuszne, one nie dzielą się lecz przebiegają przez płuca na wylot, uchodząc do worków powietrznych.
Ssaki
Ukł oddechowy rozpoczyna jama nosowa, dalej jest przewód gardzielowy, krtań, tchawica, oskrzela i płuca. Krtań zbudowana z chrząstek otwiera się do gardzieli głośnią, między chrząstkami głośni rozpięte są struny głosowe.
Tchawica to dług rura wsparta chrząstkami tchawiczymi, tchawica rozdziela się na 2 oskrzela, a te z kolei na oskrzeliki wnikające do płuc. Oskrzeliki zakończone są w liczne pęcherzyki płucne.
37. Różnice w budowie anatomicznej i morfologicznej chrzęstnoszkieletowych i kostnoszkieletowych.
RYBY CHRZĘSRNOSZKIELETOWE
Posiadają szkielet oraz czaszkę zbudowaną chrząstek, bez kości. Puszka mózgowa wyciągnięta jest w rostrum. Posiadają 5-7 par szczelin skrzelowych, znajdujących się na boku ciała, te szczeliny skrzelowe nie posiadają pokryw skrzelowych.
Płetwy piersiowe tych ryb ustawione są poziomo; płetwa ogonowa typu heterocerkicznego. U samców część płetwy brzusznej zmieniona jest w w narząd kopulacyjny. Ciało ryby jest nagie lub pokryte łuskami plakoidalnymi. Ryby te nie posiadają pęcherza pławnego. W jelicie środkowym obecny jest fałd spiralny. Występuje kloaka.
Zapłodnienie jest wewnętrzne. Ryby te są jajorodne (jaja są składane w twardych otoczkach) lub jajożyworodne.
Zamieszkują głównie wody słone. Przedstawicielami są: rekiny, płaszczki, chinery.
RYBY KOSTNOSZKIELETOWE
Znaczna część szkieletu jest skostniała, co odróżnia je od ryb chrzęstnoszkieletowych. Występuje pojedyncza szczelina skrzelowa osłonięta pokrywą skrzelową (operculum). Brak jest przegród międzyskrzelowych. Ogon zazwyczaj typu homocerkicznego. Większość ryb posiada pęcherz pławny, który u niektórych (dwudysznych) pełni funkcję dodatkowego narządu oddechowego. Brak kloaki.
U większości gatunków zapłodnienie jest zewnętrzne.
Ryby te zasiedlają wszystkie typy wód: słodkie, słone i słonawe.
... [ Pobierz całość w formacie PDF ]