144-149, his
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
144
Odpowiedzi do zadań trudniejszych
5
Odpowiedzi do zadań oznaczonych symbolem
«
z podręcznika „Wczoraj i dziś 4”
Roz-
dział
Numer
ćwiczenia
Temat
Właściwa odpowiedź
I 1. Ja i moja
rodzina
4. (s. 11)
Prawa rodziców
: prawo do uzyskania pomocy dzieci w wykonywaniu
lżejszych prac domowych; prawo do wymagania posłuszeństwa.
Prawa dzieci
: prawo do nauki, wychowania bez przemocy i wyrażania
własnych opinii.
Obowiązki rodziców
: zapewnienie dzieciom wyżywienia, ubioru,
wykształcenia, rozrywki oraz wychowania, zaspokojenie uczuciowych
potrzeb dzieci.
Obowiązki dzieci
: zachowanie posłuszeństwa, pomoc rodzicom, bycie
obowiązkowym, uprzejmym i życzliwym.
I 2. Moja szkoła
4. (s. 17)
Przykładowe rozwiązanie
: Ostatnio na lekcji doszło do kłótni między
kolegami siedzącymi razem w ławce. Janek zaczął przezywać Artura,
a ten w odwecie go uderzył. Doszłoby do bójki, ale na szczęście
zareagował nauczyciel, który rozdzielił chłopców. Oni jednak dalej nie
chcieli się pogodzić.
Kłócącym się osobom można przydzielić inne miejsca, aby nie siedziały
razem. Ważniejsza jednak jest rozmowa. Nauczyciel i koledzy z klasy
powinni porozmawiać z chłopcami na temat przyczyn kłótni i rozwiązać
ich spór. Trzeba też wyjaśnić im, że nie wolno obrażać innych i ich bić.
Obaj wyrządzili sobie przecież krzywdę. Ich zachowanie łamie prawa
ucznia.
I 3. Ojczyzna duża
i mała
4. (s. 21)
Przykładowe rozwiązanie
: Pomnik upamiętnia bohaterską obronę
Poczty Polskiej 1 września 1939 roku. Tego dnia rano III Rzesza
zaatakowała Polskę, co rozpoczęło II wojnę światową. W Gdańsku
Niemcy zaatakowali Westerplatte i Pocztę Polską, której broniło około
50 pracowników. Obroną dowodził Konrad Guderski, a po jego śmierci
– Alfons Flisykowski. Pocztowcy planowali walczyć przez 6 godzin, ale
obrona trwała dłużej. Poddali się dopiero wieczorem, gdy atakujący
żołnierze podpalili budynek. Część bohaterskich obrońców zginęła
w walce, kilku uciekło, a 38 pocztowców Niemcy rozstrzelali.
Pomnik Obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku
I 4. Mieszkamy
w Polsce
2. (s. 27)
Poprawnej odpowiedzi można udzielić na trzy sposoby
:
Kontynenty, na których mieszka najwięcej osób polskiego pochodzenia,
to:
1) Europa i Ameryka Północna.
2) Ameryka Północna i Południowa.
3) Europa i Ameryka Południowa.
Odpowiedzi do zadań trudniejszych
145
Roz-
dział
Numer
ćwiczenia
Temat
Właściwa odpowiedź
I 4. Mieszkamy
w Polsce
5. (s. 28) Na Litwie mieszka około 235 tysięcy Polaków, co stanowi blisko 7%
wszystkich mieszkańców kraju. Polacy są tam najliczniejszą mniejszością
narodową. W stolicy, Wilnie, mieszka około 100 tysięcy Polaków
(18,9% ludności miasta). Takie dane pochodzą ze spisu powszechnego
przeprowadzonego w 2001 roku. Najprawdopodobniej liczba osób
polskiego pochodzenia na Litwie zmieniła się od tamtego czasu, gdyż
część z nich mogła wyjechać za granicę w poszukiwaniu pracy.
Polacy osiedlili się na Litwie w wyniku ważnych wydarzeń
historycznych i zmian granic, do których dochodziło w przeszłości.
W 1569 roku w Lublinie Polska i Litwa połączyły się w jedno państwo
– Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Na Litwie zaczęło się wówczas
osiedlać wielu Polaków. Potem, w XVIII wieku, państwa sąsiednie
– Rosja, Austria i Prusy – zagarnęły polskie ziemie. Po I wojnie
światowej w XX wieku Polska odzyskała niepodległość, a część
terytorium litewskiego, zamieszkanego m.in. przez Polaków, znalazła
się w granicach Rzeczypospolitej. W wyniku II wojny światowej
i decyzji przywódców wielkich mocarstw granice Polski znów uległy
zmianom. W 1945 roku ziemie litewskie zostały wcielone do ZSRR,
a część mieszkających tam Polaków pozostała w granicach państwa
radzieckiego. W 1990 roku Litwa odzyskała niepodległość, a Wilno
ustanowiono stolicą tego kraju.
II 1. Historia – nasza
przeszłość
4. (s. 35) Postać baśniowa to np. Czerwony Kapturek, bohaterka jednej z baśni
braci Grimm. Postacią legendarną jest Lech, bohater legendy „O Lechu,
Czechu i Rusie” opowiadającej o początkach państwa polskiego,
a postacią historyczną – Bolesław Chrobry, pierwszy król Polski.
II 2. Źródła
historyczne
3. (s. 39) Legendy zalicza się do niematerialnych źródeł historycznych, ponieważ
nie są przedmiotami, lecz opowieściami przekazywanymi ustnie
– z pokolenia na pokolenie. Zostały one spisane dopiero wiele lat po
swoim powstaniu.
II 2. Źródła
historyczne
4. (s. 44) Źródła historyczne dostarczają nam wiedzy o przeszłości człowieka.
Jeśli jakieś źródło ulegnie zniszczeniu, to zawarte w nim informacje
zostaną utracone i historycy być może nigdy nie poznają ważnych
faktów z dziejów ludzkości.
II 3. Pamiątki
i tradycje rodzinne
4. (s. 48)
Przykładowe rozwiązanie
:
Drzewo genealogiczne uczennicy Basi:
baSia
ur. 2002 r.
Marek
ur. 2003 r.
kasia
ur. 1996 r.
Jakub
ur. 1998 r.
zbigniew
ur. 1973 r.
zm. 1998 r.
krystyna
ur. 1978 r.
Roman
ur. 1974 r.
Monika
ur. 1970 r.
bar
tłomiej
ur. 1970 r.
Lucyna
ur. 1974 r.
Zuzanna
ur. 1948 r.
krz
ysztof
ur. 1946 r.
elżbieta
ur. 1951 r.
Tomasz
ur. 1950 r.
Anna
ur. 1926 r.
zm. 1996 r.
Wa
ldemar
ur. 1921 r.
zm. 1984 r.
146
Odpowiedzi do zadań trudniejszych
Roz-
dział
Numer
ćwiczenia
Temat
Właściwa odpowiedź
III 1. Czas w historii 3. (s. 57)
Przykładowe odpowiedzi
:
1) Wydarzeniem, które mogłoby rozpocząć nową epokę historyczną,
jest powstanie internetu. Jego szybki rozwój, zapoczątkowany
w latach 90. XX wieku, spowodował zmiany we wszystkich
dziedzinach życia, przede wszystkim w komunikacji. Ludzie z najdalej
położonych miejsc mogą się ze sobą kontaktować za pomocą
internetu, co powoduje, że świat staje się coraz „mniejszy”.
2) Za początek nowej epoki historycznej można byłoby uznać atak
terrorystyczny na znajdujące się w Nowym Jorku wieże World
Trade Center w 2001 roku. Wydarzenie to wywarło wielki wpływ
nie tylko na Stany Zjednoczone, lecz także na wiele innych krajów
świata. Doprowadziło między innymi do wojny w Iraku i Afganistanie
w ramach „wojny z terroryzmem”.
III 1. Czas w historii 3. (s. 58) Kalendarz hebrajski określa czas, który upłynął od chwili stworzenia
świata, co według żydowskiej religii nastąpiło 7 października 3761 roku
p.n.e. Do tej daty należy dodać aktualny rok (np. 2012), a następnie
odjąć jeden od uzyskanego wyniku.
Obliczenie:
3761 + 2012 – 1 = 5772
W 2012 roku wypada 5772 rok według kalendarza hebrajskiego.
III 2. Obliczanie
czasu w historii
3. (s. 63) By obliczyć, ile lat upłynęło od określonej daty sprzed naszej ery do
danego roku naszej ery, należy dodać liczby oznaczające obie daty.
Następnie od otrzymanej sumy trzeba odjąć 1, ponieważ między
1 rokiem p.n.e. a 1 rokiem n.e. nie ma roku 0.
III 3. Czytamy mapę
i plan
4. (s. 68) W XIX wieku Tarnów należał do państwa austriackiego. Miasto zostało
włączone w granice tego państwa w wyniku I rozbioru Polski w 1772 roku.
Tarnów znajdował się w części cesarstwa austriackiego zwanej Galicją.
IV 1. Życie
pierwszych ludzi
3. (s. 75)
Zbieractwo
wymagało ciągłego przemieszczania się w poszukiwaniu
pożywienia. Praludzie nigdy nie byli pewni, czy znajdą coś do zjedzenia, czy
też będą głodować. Uprawa roślin dawała większą pewność – po ciężkiej
pracy na roli przychodził przecież okres plonów, podczas którego do
dyspozycji była duża ilość pożywienia. Dzięki rolnictwu ludzie nie musieli
wędrować, dlatego zaczęli zakładać stałe osady w pobliżu swoich pól.
IV 1. Życie
pierwszych ludzi
4. (s. 77) Praludzie żyli blisko natury. Mieszkali najpierw w jaskiniach, a potem
w samodzielnie wybudowanych chatach. W nocy oświetlenie dawał im
tylko ogień. Dziś mieszkamy w murowanych domach jednorodzinnych,
kamienicach lub blokach. Światło po zmroku uzyskujemy dzięki
elektryczności.
Praludzie sami musieli zdobywać pożywienie: zbierali rośliny, polowali,
hodowali zwierzęta. Dziś produkcją żywności zajmują się rolnicy
w wyspecjalizowanych gospodarstwach rolnych, natomiast zwykli ludzie
po prostu kupują żywność w sklepie.
W czasach prehistorycznych ludzie odziewali się w ubrania
samodzielnie wykonane ze skóry zwierzęcej. We współczesnych
czasach ubieramy się w odzież uszytą z różnych materiałów,
wyprodukowaną w specjalnych fabrykach i zakupioną w sklepie.
Przed tysiącami lat chorzy ludzie leczyli się sami lub szukali pomocy
u znachora. Jako lekarstw używali ziół lub innych produktów pochodzenia
roślinnego. Dziś idziemy do lekarza, a lekarstwa kupujemy w aptece.
Dawniej ludzie samodzielnie wykonywali potrzebne im narzędzia, np.
noże z kamienia lub brązu. Dziś kupujemy w sklepie niezbędne rzeczy,
które zostały wcześniej wyprodukowane w fabrykach. Praludzie nie
znali wielu przedmiotów, które nam ułatwiają życie, np. komputera,
telefonu czy samochodu.
Odpowiedzi do zadań trudniejszych
147
Roz-
dział
Numer
ćwiczenia
Temat
Właściwa odpowiedź
IV 2. Pierwsze
cywilizacje
3. (s. 83) Pierwsze cywilizacje rozwijały się stopniowo w okolicach wielkich rzek,
które zapewniały ludziom wodę i użyźniały pola podczas wylewów. Aby
doprowadzić wodę do najdalej położonych pól, rolnicy kopali kanały
nawadniające. Prace te przebiegały sprawniej, gdy były nadzorowane
przez wybrane osoby. Z czasem nadzorcy stawali się władcami,
a robotnicy poddanymi. W ten sposób powstawały pierwsze państwa.
IV 3. Od hieroglifów
do alfabetu
4. (s. 90) Alfabet polski i angielski wywodzi się z pisma łacińskiego.
Alfabet rosyjski pochodzi od cyrylicy – pisma powstałego
prawdopodobnie w X wieku i pochodzącego od alfabetu greckiego.
V 1. Demokratyczne
Ateny
4. (s. 100) Hellada to górzysty obszar, którego dużą część stanowią wyspy. Nie
ma na nim wielu urodzajnych ziem ani wielkich rzek. Z powodu
niesprzyjających warunków naturalnych rolnicy w starożytnej
Grecji nie mogli dostarczyć wystarczającej ilości produktów do
szybko rozwijających się miast-państw. Rosła liczba mieszkańców
poszczególnych polis i zaczynało brakować pożywienia. Dlatego
starożytni Hellenowie zaczęli szukać lepszych terenów do zamieszkania
i uprawy roślin. Na odkrytych ziemiach zakładali nowe osady,
czyli kolonie. Przykłady takich kolonii to Massalia i Odessos, czyli
współczesne miasta: Marsylia we Francji i Warna w Bułgarii.
V 2. Teatr
w starożytnej
Grecji
3. (s. 102)
W każdym współczesnym teatrze znajdują się scena dla aktorów oraz
widownia dla publiczności. Nie znajdziemy w nim jednak specjalnego
miejsca dla chóru ani osobnego budynku przeznaczonego na magazyn
kostiumów i rekwizytów. Garderoba i rekwizytornia są współcześnie
jednymi z wielu pomieszczeń znajdujących się w teatrze.
V 2. Teatr
w starożytnej
Grecji
3. (s. 104) Wyrazów tych używamy przede wszystkim w odniesieniu do literatury,
filmu oraz audycji radiowych. Dialog jest jednym z elementów
tworzących dzieła literackie i filmowe.
V 3. Bogowie, mity
i uczeni
4. (s. 107) Według wierzeń starożytnych Greków Morfeusz był bogiem snu. Gdy
mówimy, że ktoś znajduje się „w objęciach Morfeusza”, oznacza to, że
śpi.
V 3. Bogowie, mity
i uczeni
5. (s. 111)
Stajnia augiasza
Wyrażenie „stajnia Augiasza” oznacza miejsce, w którym panuje wielki
nieporządek, bałagan. W mitologii greckiej Augiasz, król Elidy, był
właścicielem stajni, w których trzymano wiele koni. Miejsce to było
bardzo brudne i zaniedbane, ponieważ nikt w nim nie sprzątał. Jedną z 12
prac, które miał wykonać Herakles, było oczyszczenie królewskich stajni.
Pięta achillesowa
Wyrażenie „pięta Achillesa” oznacza słabą stronę danego człowieka,
jego wrażliwy punkt albo dziedzinę, w której nie radzi sobie najlepiej.
W mitologii greckiej Achilles był herosem o nadludzkiej sile. Matka
zanurzyła go w Styksie zaraz po urodzeniu, bowiem obmycie
w wodach tej rzeki zapewniało nieśmiertelność. Trzymała go wówczas
za piętę, która z tego powodu nie znalazła się pod wodą i była jedynym
miejscem na ciele Achillesa narażonym na zranienie.
koń trojański
Zwrot „koń trojański” oznacza podstęp, zdradę, niespodziewany atak –
coś, co wygląda na pierwszy rzut oka normalnie i niegroźnie, ale później
okazuje się niebezpieczne.
Koń trojański był wielką budowlą z drewna w kształcie konia. Wznieśli
ją Achajowie oblegający Troję, co było częścią podstępu wymyślonego
przez Odyseusza w celu zdobycia miasta. Wybrani wojownicy achajscy
148
Odpowiedzi do zadań trudniejszych
Roz-
dział
Numer
ćwiczenia
Temat
Właściwa odpowiedź
ukryli się we wnętrzu budowli. Trojańscy obrońcy wprowadzili konia do
miasta, a kiedy po zmroku udali się na spoczynek, zostali zaatakowani
przez ukrywających się w środku żołnierzy wrogiej armii.
V 4. Na greckim
stadionie
3. (s. 116) Igrzyska olimpijskie nie odbyły się w latach 1916, 1940, 1944, ponieważ
toczyła się wówczas wojna. W roku 1916 trwała I wojna światowa,
a w latach 1940 i 1944 – II wojna światowa.
VI 1. Rzym – droga
do potęgi
2. (s. 120) Państwo znajdujące się obecnie na Półwyspie Apenińskim to Włochy.
VI 1. Rzym – droga
do potęgi
3. (s. 123) W czasie walki Rzymianie szli w zwartej grupie w kształcie prostokąta.
Żołnierze maszerujący na przedzie oraz po bokach trzymali tarcze
pionowo, a wojownicy znajdujący się w środku unosili je ponad swoimi
głowami. Takie ustawienie okazywało się skutecznym rozwiązaniem,
ponieważ wszyscy legioniści byli chronieni tarczami przed ostrzałem
przeciwnika. Nazwa tego szyku bojowego odnosi się do jego wyglądu
– przypominał on bowiem żółwia, a ustawieni w nim żołnierze
poruszali się wolno.
VI 1. Rzym – droga
do potęgi
4. (s. 124) Juliusz Cezar był rzymskim politykiem i wodzem, żyjącym od ok.
100 roku p.n.e. do roku 44 p.n.e. Jako dowódca rzymskiej armii
odniósł wiele zwycięstw. Pokonał między innymi Brytów, Helwetów,
Germanów i Galów. Cezar pełnił także ważne funkcje w państwie
rzymskim. Był między innymi najwyższym kapłanem, kwestorem
Hiszpanii, namiestnikiem Galii, konsulem i dyktatorem.
Juliusz Cezar przeszedł również do historii jako autor poezji
i pamiętników opowiadających o przebiegu wojny z Galami.
Przeprowadził reformę rolną oraz ważne reformy usprawniające
działanie wojska. Zastąpił księżycowy kalendarz rzymski kalendarzem
słonecznym, który od jego imienia nazywamy juliańskim. Zginął
w wyniku spisku w 44 roku p.n.e.
VI 2. Osiągnięcia
starożytnych
Rzymian
3. (s. 127) Rzymianie byli znakomitymi budowniczymi. Jako pierwsi zastosowali
w architekturze kopułę oraz łuk architektoniczny, które pozwalały
na tworzenie budynków z rozległymi sklepieniami bez potrzeby
podpierania ich wieloma kolumnami.
Innym ważnym wynalazkiem Rzymian był ulepszony beton, którego
użyto np. podczas budowy kopuły Panteonu. Wspaniałym osiągnięciem
rzymskich inżynierów są także drogi, które łączyły najdalsze regiony
imperium. Niektóre z tych traktów przetrwały do dzisiaj. Łuki
triumfalne – rzymskie budowle upamiętniające zwycięskich wodzów
i żołnierzy – były wznoszone także w późniejszych epokach.
Najbardziej znanym przykładem jest łuk triumfalny w Paryżu. Rzymianie
wznosili także pomniki w kształcie kolumny.
Starożytni Rzymianie mieli znaczące osiągnięcia także w innych
dziedzinach, na przykład w prawie. Reguły prawne stworzone przez
rzymskich prawników okazały się tak uniwersalne, że stosuje się je
w niezmienionej postaci do dziś.
VI 2. Osiągnięcia
starożytnych
Rzymian
4. (s. 129) Rzymianie stworzyli rozbudowane, spójne prawo oraz byli jego
wybitnymi znawcami. Chociaż pierwsze zbiory praw powstawały już
w Mezopotamii, dopiero obywatele państwa rzymskiego stworzyli
podstawy reguł obowiązujących do dziś. Wprowadzili pojęcia
prawnicze oraz podzielili prawo na kilka dziedzin dotyczących różnych
sfer życia, np. prawo cywilne lub publiczne. Opracowali także wzory
podstawowych umów, takich jak kupno-sprzedaż, pożyczka czy najem.
Jednym z najcenniejszych osiągnięć z czasów starożytnych są zasady
[ Pobierz całość w formacie PDF ]