14. Starostowie.x, HA2-ściąga
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
14.
Starostowie – ich rodzaje i kompetencje.
Tendencje zjednoczeniowe wymagały zorganizowania
sprawnej i działającej w interesie władcy administracji
lokalnej, która byłaby zdolna do przeciwstawienia się
opozycji możnych oraz do zapewnienia spokoju i
porządku wewnętrznego, a także do zorganizowania
obrony kraju. Funkcję tę miał wypełnić wprowadzony
przez Wacława II starosta. Starosta był powoływany i
odwoływany przez monarchę. Nie musiał pochodzić z
danej ziemi, ale musiał być Polakiem urodzonym w
królestwie. Starosta był nazwany ramieniem królewskim
– za zranienie starosty lub wyciągnięcie w jego obecności
miecza karano tak, jakby przestępstwo to zostało
popełnione wobec króla. Istniały cztery starostwa
generalne:
starosta wielkopolski
starosta ruski
starosta podolski
starosta krakowski
Pozostałe starostwa obejmujące tylko jedną ziemię
nazywane były ziemskim.
Starosta był namiestnikiem monarchy – początkowo
wykonywał w jego imieniu wszystkie funkcje władcze z
wyjątkiem wydawanie przywilejów. W razie najazdu mógł
zwołać pospolite ruszenie i dowodzić nim. Sprawował
zwierzchnictwo nad zamkami i grodami, na których czele stali
podlegli staroście burgrabiowie. Zatwierdzał transakcje
ziemią i sprawował zarząd nad majątkiem królewskim
położonym w danej ziemi. Powoływał władze miast
królewskich lub zatwierdzał je. Starosta był również
egzekutorem wyroków sądowych.
W XVI – XVII wieku, starosta w praktyce stał się
urzędnikiem dożywotnim – swoje funkcje zlecał mianowanym
przez siebie urzędnikom – podstarościemu, burgrabiom i
sędziemu grodzkiemu. Ewolucja urzędu starosty
doprowadziła do uznania go w 1611r. za urząd ziemski.
Starostwa dzieliły się na grodowe (starosta grodowy podpisał
kompetencje sądownicze) i niegrodowe (użytkowanie
określonych majątków – mogły być oddawane
cudzoziemcom, byle nie z rodu książęcego).
Kompetencje sądowe starosty – starosta miał prawo
sądzenia szlachty nieosiadłej, w sprawach nie podlegających
kompetencji innych sądów oraz szlachty osiadłej w sprawach
dotyczących tzw. Przypadków grodzkich:
napadu na dom szlachecki
podpalenia
rabunku na drodze publicznej
gwałtu.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]