1433, Big Pack Books txt, 1-5000
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Polska Mieszka IOfrPolska Akademia NaukOddzia� w Poznaniu-�rPOLSKA MIESZKA IVM^ ^W TYSI�CLECIE �MIERCITW�RCY PA�STWA I KO�CIO�A POLSKIEGO25 V 992 - 25 V 1992pod redakcj?JANA M. PISKORSKIEGOO�rodek Wydawnictw NaukowychPozna� 1993 iM t�sa ob w ?w�sia.; ��� �'aiUfthnrcyto�u Warszaw�U�goPOLSKA MIESZKA IW tysi�clecie �mierci tw�rcy pa�stwa i Ko�cio�a polskiego25 V 992 - 25 V 1992pod redakcjaJANA M. PISKORSKEEGONa ok�adce wykorzystano rysunek STEFANA JUNGMAYRAPozycja finansowana przezPolska Akademi� NaukOddzia� w PoznaniuISBN 83-85481-55-9Copyright � OWN Pozna� 1993O�rodek Wydawnictw NaukowychPolska Akademia NaukOddzia� w Poznaniu61-712 Pozna�, Wieniawskiego 7Tel. (61) 528 503, Fax: (61) 520 671Redakcja techniczna i sk�ad komputerowy ANDRZEJ W�JTOWICZWN-��BA,VM.H.1P^5^inwentarzaPrinted in Poland (TRD Pozna�)Spis tre�ciJAN M. PISKORSKI (Pozna�), Przedmowa .......................... 7ANTONI G�SIOROWSKI (Pozna�), Na otwarcie Sesji ................... 13GERARD LABUDA (Pozna�), Polska piastowska X wieku w systemie pa�stwi narod�w europejskich wczesnego �redniowiecza .................... 17 ^KLAUS ZERNACK (Berlin), Polska a Niemcy i Cesarstwo w X wieku(t�umaczy� z niemieckiego Eligiusz Janus) ......................... 29ROSTISLAY NOVY (Praga), Czechy, Polska i Europa �rodkowa w X wieku(t�umaczy�a z czeskiego Dorota Le�niewska) ........................ 37STANIS�AW TRAWKOWSKI (Warszawa), Pocz�tki Ko�cio�a w Polsceza panowania Mieszka I ...................................... 51 ^ZOFIA KURNATOWSKA (Pozna�), Pozna� w czasach Mieszka I ........... 73JACEK BANASZKIEWICZ (Warszawa), Mieszko I i w�adcy jego epoki ....... 91 JInhalt ................................................... 111PrzedmowaWed�ug najstarszej polskiej kroniki, spisanej w pocz�tkach XII wieku pi�remanonima zwanego Gallem, Siemomys�, prawnuk Piasta, �sp�odzi� wielkiego i s�awnegoMieszka, kt�ry pierwszy nosi� to imi�, a przez siedem lat od urodzenia by� �lepy".Wzrok odzyska� dopiero w czasie postrzy�yn. Ten niezwyk�y cud oznacza� mia�, jakprzepowiadali starcy, i� �yj�ca niczym w �lepocie Polska zostanie przez Mieszka�o�wiecon� i wywy�szon� ponad s�siednie narody". W istocie te�, Mieszko wyrzek�si� b��d�w poga�stwa i przyj�� chrzest, przechodz�c na �ono matki-Ko�cio�a.�r�d�a poda�y, co zreszt� zrozumia�e, bardzo niewiele konkretnych informacji oMieszku - pierwszym historycznym w�adcy polskim, z kt�rego panowaniem wi��� si�najstarsze daty znane z historii naszego kraju, w tym i pierwsze daty dzienne. Jedn�z nich jest data �mierci Mieszka - 25 maja 992 roku, przytoczona przez dwa rocznikiniemieckie, mianowicie przez Roczniki hildesheimskie i Roczniki nekrologiczne ful-dajskie, oraz przez niemieckiego kronikarza Thietmara, biskupa Merseburga. Dzi�kiniemu wiemy r�wnie�, i� Mieszko umar� w s�dziwym ju� wieku, co pozwala przy-puszcza�, �e �y� oko�o siedemdziesi�ciu lat1. Wiadomo ponadto, �e mia� najpraw-dopodobniej jedn� siostr� i dw�ch braci, z kt�rych jeden, o nieznanym imieniu, zgi-n�� w bitwie z Wichmanem oko�o 963-965 roku, natomiast drugi, imieniem Czcibor,zada� kl�sk� wojskom margrabiego Hodona pod Cedyni� w 972 roku.Pierwsz� �on� Mieszka by�a Dobrawa, c�rka ksi�cia czeskiego Boles�awa Srogie-go. Jej przybycie do Polski w 965 roku stanowi tre�� najstarszej zapiski dotycz�cej1 Podobnie przypuszczali mi�dzy innymi Oswald Balzer, Stanis�aw Zakrzewski i Roman Gr�-decki. Ostatnio Kazimierz Jasi�ski w pracy o Rodowodzie pierwszych Piast�w (Warszawa-Wroctaw1992, s. 59 n.) przyj��, i� Mieszko urodzi� si� mi�dzy 922 a 942 rokiem, ale najprawdopodobniejoko�o 935 r. Po pierwsze bowiem ludzie �redniowiecza byli kr�tkowieczni, po drugie u�yty w tymkontek�cie przez Thietmara termin senex oznacza� m�gt osob� licz�c? zaledwie pi��dziesi�t lat,wreszcie po trzecie Piastowie tylko wyj�tkowo osi�gali wiek siedemdziesi�ciu lat.Nie ulega w�tpliwo�ci, �e bezpieczniej jest wyznaczy� tak szerokie ramy urodzin Mieszka I,lecz podkre�li� trzeba, i� Thietmar pisat o trz�s�cym si� starcu (dux iam senex et febricitans), cojednak wskazywa� by mog�o na wiek bli�szy siedemdziesi�ciu ni� pi��dziesi�ciu lat. D�ugo��doros�ego �ycia (nie m�wi� tu o �redniej d�ugo�ci, kt�r? obni�a�a �miertelno�� dzieci i kobiet wwieku porodowym) nie wyd�u�y�a si� za� w spos�b szczeg�lny od dw�ch tysi�cleci, poniewa� ju�w Biblii m�wi�o si� �oby� do�y� siedemdziesi�ciu lat".8JAN M. PISKORSKIhistorii Polski w polskich rocznikach. Po �mierci Dobrawy, Mieszko po�lubi� oko�o978-980 roku Ode, c�rk� margrabiego Marchii P�nocnej Teodoryka, kt�r� porwa� zklasztoru w Kalbe. Z pierwszej �ony doczeka� si� syna Boles�awa, nazwanego p�niejChrobrym albo Wielkim, oraz c�rki �wi�tos�awy Sygrydy, wydanej za kr�la szwedz-kiego Eryka Zwyci�skiego, a po jego �mierci za w�adc� Danii Swena Wid�obrodego.Niemka Oda da�a Mieszkowi trzech syn�w: Mieszka, �wi�tope�ka i Lamberta.Obejmuj�c oko�o 960 roku tron polski, Mieszko dysponowa� najprawdopodobniejWielkopolsk�, Kujawami, Mazowszem, ��czyckiem i chyba Pomorzem Gda�skim.Jeszcze w latach sze��dziesi�tych zdoby�, przynajmniej cz�ciowo, Pomorze Zachod-nie, za� najp�niej w 990 roku �l�sk i Ma�opolsk�. Jego pa�stwo obejmowa�o w�w-czas co najmniej 225 ty�. km2 powierzchni, zamieszkiwanej przez oko�o 900 ty�.mieszka�c�w.�r�d�a wymieniaj� Mieszka (wraz z nim za� i Polsk�) po raz pierwszy oko�o963-965 roku, kiedy poni�s� dwie kl�ski w walce z Lutykami dowodzonymi przezniemieckiego banit� Wichmana i sprzymierzy� si� z Czechami, sk�d przyj�� chrzest,co pozwoli�o mu na u�o�enie stosunk�w z cesarstwem. Dzi�ki posi�kom czeskimMieszko, nazwany �przyjacielem cesarskim" (amicus imperatoris)2, pobi� w 967 rokuWichmana, zdobywaj�c Pomorze Nadodrza�skie. Najpewniej ju� w jego obronie sto-czy� w 972 roku bitw� pod Cedyni�, wyst�puj�c tam jako ksi��� wiemy cesarzowi ip�ac�cy mu trybut "a� po rzek� Wart�". P�niej stosunki Mieszka z cesarstwemzaogni�y si� do tego stopnia, �e w 979 roku dosz�o najprawdopodobniej do wyprawyOttona II na Polsk�. Dwa lata p�niej Mieszko utraci� na rzecz Rusi Grody Czer-wie�skie. W 986 roku z�o�y� ho�d Ottonowi III, kt�rego wspomaga� w walkach zeS�owianami po�abskimi. W zamian Niemcy pomogli mu w wojnie z Czechami, zako�-czonej w 990 roku. Na kr�tko przed �mierci� Mieszko ofiarowa� swoje pa�stwo,s�ynnym i zagadkowym dokumentem zwanym Dagome iudex, pod opiek� papiestwa.Splot r�nych przyczyn spowodowa�, �e w najstarszej historiografii polskiej, odGalia Anonima poczynaj�c, za w�a�ciwego budowniczego pa�stwa polskiego uznanoMieszkowego syna Boles�awa Chrobrego, kt�rego s�awa, zwi�zana ze zjazdem gnie�-nie�skim roku 1000, podbojem Pragi, pokojem budziszy�skim i koronacj� w 1025roku, zdecydowanie przy�mi�a zas�ugi ojca.Racj� ma zapewne Lech A. Tyszkiewicz (S�owianie w historiografii wczesnego �redniowiecza:od po�owy VI do po�owy VII wieku, Wroc�aw 1991, s. 140 nn.), �e w wypadku tej �przyja�ni" niechodzi�o o za�y�o�� o charakterze osobistym, lecz o star� formu�? oznaczaj�c? zale�no�� publiczno-prawna.PRZEDMOWA9Pierwsz� zapowiedzi� rewizji tego stanowiska by�a dopiero monografia Stanis-�awa Zakrzewskiego z 1921 roku pt. Mieszko I jako budowniczy pa�stwa polskiego,stanowi�ca w pewnym sensie wst�p do jeszcze obszerniejszej ksi��ki o Boles�awieChrobrym Wielkim z 1925 roku. Zakrzewski podkre�la�, i� Boles�aw Chrobry by�godnym synem, spadkobierc� i kontynuatorem �wielkiego ojca" - wielkiego polityka,wielkiego wojownika i zdobywcy oraz umiej�tnego administratora.Z konkretnym postulatem �rewizji tradycyjnego uj�cia os�b Mieszka I i Chrob-rego" wyst�pi� w artykule Dwie tradycje na �amach czasopisma Slavia Occidentalisz 1931 roku Zygmunt Wojciechowski. Stara� si� on unaoczni� �si�� geniuszu politycz-nego Mieszka" i za��da� oddania przez historiografi� sprawiedliwo�ci obu w�adcom,z kt�rych pierwszy po�o�y� silne zr�by pa�stwowo�ci polskiej, a drugi kontynuowa�dzie�o ojca, chocia� w szerszym, bo zachodnios�owia�skim wymiarze. W monografiiMieszko l i powstanie pa�stwa polskiego z 1935 roku Wojciechowski poszed� jeszczedalej, pisz�c i� dzie�o Mieszka I �w rozumieniu geograficzno-politycznem, cywili-zacyjnem i czysto politycznem jest tak ogromne, �e nie wolno zawaha� si� w nazwa-niu go g��wnym tw�rc� pa�stwa, a w rz�dzie polskich postaci historycznych przyzna�mu, by� mo�e, pierwsze miejsce"3.Intencje Zakrzewskiego i Wojciechowskiego popar� ostro�nie ju� w okresiemi�dzywojennym Roman Gr�decki, przestrzegaj�c atoli przed popadaniem w kolej-n� przesad�, gdy� nie wiadomo, ile dokonali poprzednicy Mieszka. By� to w ka�dymrazie, zdaniem Gr�deckiego, �umys� bystry, rozumiej�cy trafnie dobro pa�stwa izdolny wynale�� najstosowniejsze drogi do jego zabezpieczenia"4.W kierunku uwypuklenia dziejowych zas�ug Mieszka I poszed� zw�aszcza powo-jenny wysi�ek historiografii polskiej. Wida� to �wietnie ju� we wczesnych pracachGerarda Labudy, kt�ry bardzo surowo oceni� polityk� Chrobrego, przyznaj�c rol�budowniczego Polski �niemal w ca�o�ci Mieszkowi I". Jego zas�ug� by�o stworzeniepodstaw terytorialnych pa�stwa, jak i decyzja o przyj�ciu chrze�cija�stwa, co wpro-wadzi�o Polsk� w kr�g cywilizacji rzymsko-chrze�cija�skiej. On te� wypracowa� mia�najstarsze zasady polskiej polityki zagranicznej: sojusz z Czechami przy utrzymuj�cejsi� przyja�ni z cesarstwem (kt�rego wp�yw r�wnowa�ony mia� by� szczeg�lnymi sto-sunkami z papiestwem) i kompromisie raczej ni� wojnie z Niemcami. Boles�awowiPraca ukaza�a si� wpierw w Zapiskach Towarzystwa Naukowego w Toruniu 10, 1935, nr 4,za� rok p�niej jako samodzielna nadbitka, Toru� 1936. Cytowane miejsce pochodzi ze str. 63[147].R. Gr�decki, w: R. G...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]