1533, Big Pack Books txt, 1-5000
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Martyrologia unitw podlaskichw wietle najnowszych bada naukowychred. Jerzy SkowronekUrszula Maksymiuk,wyd. I, Siedlce 1996.Jego EkselencjiKsigdzu Biskupowi dr JANOWIMAZUROWIWielkiemu Ordownikowiprocesu beatyfikacyjnego Mczennikw Podlaskichw 400 rocznic Unii BrzeskiejStowarzyszenie "Martyrium "WstpPrzed 120 laty wadze carskie zakoczyy dugotrway okres zwalczaniaKocioa unickiego. Fina ten stanowia likwidacja Unu poprzez faktycznewczenie wyznawcw tego Kocioa do prawosawnych w 1875 r. Wynika-jce std przeladowanie unitw naley do istotnych, a naprawd maoznanych skadnikw dziejw Podlasia.Grupa historykw postanowia przedstawi rne aspekty tej sprawy napodstawie zachowanych fragmentw dokumentacji archiwalnej, ale takewspomnie i tradycji unickich i sympatyzujcych z przeladowanymiunitami katolikw.W ten sposb powsta niniejszy tom studiw. Odznaczaj si one bardzozrnicowan, charakterystyczn tematyk. Pierwszy z nich sygnalizujenajoglniejsze midzynarodowe uwarunkowania i reperkusje akcji brutalnejlikwidacji Kocioa unickiego na Podlasiu na przykadzie relacji dyp-lomatw zachodnich, a zwaszcza - konsula francuskiego w Warszawie.Decyzja wadz carskich wynikaa w jakim stopniu z konsekwentnej walkicaratu przeciw Kocioowi katolickiemu i denia do bezwzgldnegoprymatu prawosawia w caym Cesarstwie Rosyjskim. Warte odnotowaniabyo zainteresowanie i sympatia dla unitw wyraone przez rne rodowis-ka polskie, a przede wszystkim - obserwatorw francuskich. Zdecydowanyopr prostych unitw przeciw likwidacji ich odrbnoci budzi szacunekjako usprawiedliwiony sprzeciw wobec amania przez carat podstawowychnorm cywilizacyjnych.Znana historyczka Podlasia - Urszula Gowacka-Maksymiukowa - w ko-lejnym z publikowanych studiw gruntownie przeanalizowaa dwa etapywalki caratu przeciw Unii: jej pene odizolowanie od otaczajcej unitwspoecznoci katolickiej, a nastpnie pene wczenie ich w spoecznoprawosawn przy pomocy specjalnych zarzdze i amania oporu przypomocy siy zbrojnej.Analiza dokumentw dotyczcych przebiegu tych wydarze, a zwaszczaoporu unitw w Pratulinie i Drelowie, wskazuje na konsekwentne za-kamanie propagandy carskiej i zablokowanie wszelkich informacji w tejsprawie. Wadze z jednej strony pisay o bardzo agodnym postpowaniuwojska, z drugiej - o "buncie zbrojnym wocian"sugerujc jego polityczny,niemal powstaczy charakter, wynikajcy z "intrygi polskiej". Takepatriotyczne rodowiska polskie chtnie widziay w tych wydarzeniach jakisygna samodzielnego wystpowania chopw do walki przeciw carskiej6wadzy (marzc, aby stao si to istotnym skadnikiem przyszego powstanianarodowego).W rzeczywistoci w Pratulinie i Drelowie opr unitw dotyczy wycz-nie obrony wiary przed roszczeniami samowadnego pastwa. Polega on naobronie wity, ktrym wadze pastwowe, naduywajc prawo odbierayich dotychczasowy charakter. Nie sposb nazwa tego buntem. By toofiarny, ale bierny protest przeciw bezprawnym w swej istocie dziaaniomwszechpotnego pastwa, amicego jedno z podstawowych praw ludzkichdo wolnoci wiary. Dziaania chopw unickich przeciw wojsku monazaliczy do akcji w zakresie obrony koniecznej, obrony wity i wiaryswych przodkw a do koca, by "da wiadectwo prawdzie".Nastgpne dziesi studiw i szkicw skadajcych si na ksik dotyczrnych aspektw i problemw unitw podlaskich. Znajdziemy tu od-tworzenie i charakterystyk sieci parafii unickich, ich ycia religijnegoi nieruchomego majtku (Grzegorz Welik i Maria Kunowska-Porba),analiz rodowiska, ycia religijnego i mczestwa unitw w Midzyrzecui Drelowie (Jzef Geresz, Czesaw Miazga).Bardzo wiele miejsca zajy kwestie pomocy duchowiestwa katolic-kiego dla unitw w latach 1875-1905, gdy nawet za kontakty katolikwz unitami (ktrzy nie chcieli porzuca swej wiary) groziy obu stronombardzo surowe represje (Katarzyna Maksymiukowa). Cztery niewielkieszkice pokazuj, jak mimo wysikw caego represyjno-policyjnego aparatupotnego pastwa mczestwo unitw podlaskich obecne byo w wiado-moci caego spoeczestwa polskiego - na amach prasy (Dorota Leniews-ka), w propagandzie patriotycznej Legionw Pisudskiego (Krzysztof Stp-nik), w bardzo popularnych obrazach dramatycznych i popularnych wczes-nych dramatach o charakterze religijnym (Maria Barbara Stykowa), nawetw twrczoci Stefana eromskiego i Wadysawa Reymonta (Dorota Kie-lak). Studia o rewindykacji czci cerkwi pounickich w latach 1918-1939i losach pozostaych wity zabranych unitom w okresie likwidacji ichobrzdku, ktre utrzymay swj prawosawny charakter lub zgodnie z wolwiernych przeksztaciy si w parafie rzymskokatolickie (Janusz Kuligow-ski) oraz o losach stara o beatyfikacj Mczennikw Podlaskich, zainicio-wanych przez bpa podlaskiego Henryka Przedzieckiego, a wznowionychw 1964 r. przez bpa Ignacego wirskiego i prowadzonych do chwili obecnejprzez biskupa Jana Mazura, nastpcw inicjatora caej akcji (Hanna Dylgo-wa) zamykaj tematyk publikacji.Publikacja niniejsza powstaa z ofiarnej i penej entuzjazmu inicjatywydyrektor Archiwum Pastwowego w Siedlcach dr Urszuli Gowackiej-7Maksymiukowej i dyrektora Archiwum Akt Nowych (a zarazem adiunktaInstytutu Historii Uniwersytetu Warszawskiego) dra Tadeusza Krawczaka.Swym entuzjazmem zarazili grup modych historykw-regionalistw, aletake znan badaczk dziejw polskiego Kocioa w XVIII-XIX w.,profesora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Hann Dylgow i auto-ra niniejszych sw.Wszyscy wspautorzy niniejszej publikacji zdaj sobie spraw z niedo-skonaoci prezentowanych tu prac. Dla niektrych spord nas by todebiut w zakresie publikacji historycznych lub dziedzinie historii Podlasia,ale z pewnoci za tymi pierwszymi inicjatywami pjd ieh dalsze praceposzerzajce krg solidnych regionalistw.Istotn trudnoci, ktr napotkali autorzy - badacze staa si bardzoskpa baza rdowa do studiw na podstawowe tematy. Sama akcjalikwidacji i przeladowania Unii na Podlasiu udokumentowana jest aktamiprawnymi i mocno zaprawionymi propagand oficjalnymi sprawozdaniamiwadz carskich (przy czym nadal pene wykorzystanie tej dokumentacjiznajdujcej si poza Polsk nie jest atwe). Mona i naley je gruntowniekonfrontowa z wczesnymi relacjami polskich obserwatorw (czstodoszukujcymi si w postawie unitw przede wszystkim manifestacjipostawy politycznej, a zwaszcza patriotycznej) i wreszcie ze znaczniepniejszymi relacjami zbieranymi pieczoowicie przez ksi#dza Pruszkow-skiego i jego nastpcw - duchownych i historykw laickich.rodowisko chopskie z pewnoci nie jest najlepszym twrc tzw.rde obiektywnych, zreszt tego rodzaju dokumentacja zawsze odznaczasi ogromnym subiektywizmem. Uczestnicy wydarze w Pratulinie i Drelo-wie czy pniejszego oporu przeciw wczeniu do prawosawia dziaaliz determinacj, ofiarnie i spontanicznie, ale nie pisali manifestw niprogramw dziaania, nie organizowali akcji oporu czynnego na jakkol-wiek skal. To rwnie wiadczy o czysto religijnym, nieomal osobisto-rodowiskowym dziaaniu, czy wrcz - naturalnym odruchu, wynikajcymz prostej (niekiedy budzcej ironiczny dystans niektrych obserwatorw)wiary tych prostych chopw. I tak to winnimy przypomnie i ukazasprawy dla wielu nam wspczesnych wrcz niewyobraalne, a przeciebudzce zasuony szacunek.Wanie dla zblienia tamtej aury wspczesnemu czytelnikowi (a moew ogle czowiekowi) wczono tu gar aneksw rdowych i przygoto-wywany jest odrbny tom wspomnie i relacji dotyczcych unitw podlas-kich.Spokojne, rzetelne przedstawienie tych spraw winnimy tej spoecznoci8pogranicza wronitej w urokliw ziemi podlask. Stanowi one integralncz podlaskiego i polskiego krajobrazu historycznego. Przypominaj, etrwanie, zakorzenienie zawsze czy si z jak ofiarnoci - znacznieatwiejsz od tej, ktrej wiadectwo dawali mczennicy podlascy przed 120laty.Tadeusz KrawczakLIKWIDACJA UNII W KROLESTWIE POLSKIMWydarzenia w Drelowie i Pratulinie w styczniu 1874r.Uwaszczenie - prby pozyskania chopw przez carat.Warszawa, 18 marca 1995Wiosn 1864r. car Aleksander II wyda ukazy uwaszczeniowe. OdJerzy Skowronek samego pocztku starano si wpoi w chopw, e jest to szczeglny aktaski cara-dobroczycy, ktry amie opr panw. Temu celowi suyazarwno bieca propaganda, mwica, e jednym z celw powstania jestprzeciwstawienie si przez panw decyzji cara, jak i pniej wzniesienie najasnogrskich waach pomnika Aleksandra II. Zbudowano go za pienidzecignite drog przymusu z chopw, mieszkacw Krlestwa Polskiego.Stojce przy monumencie warty zmuszay wszystkich chopskich pielg-rzymw do modw za wadc-oswobodziciela. Podobn rol peni miaokolicznociowy medal wybity z okazji uwaszczenia. wiadczy o tympropagowany przy jego pomocy program ikonograficzny i dostosowane doinskrypcje. Cesarsk gow otacza napis w jzyku aciskim "Alexander II,Dei Gratia totus Rusiae imperator, Rex Poloniae, Populi benefactor"(Aleksander II, z Boej aski Wszechrosji wadca, krl Polski, lududobroczyca). Drug stron medalu przyozdobiono scen. Grupa zoonaz czworga wieniakw zanosia korne bagania do Matki Boej Czs-tochowskiej. Aeby ogldajcy nie mia kopotw z odgadniciem, co jestprzyczyn modw, nad wizerunkiem Jasnogrskiej Pani wybito w jzykupolskim wezwanie: "Najwitsza Panno czuwaj nad naszym cesarzem".Z boku klczcych umieszczono napisy: "Na pamitk urzdzenia wo-cian" (po lewej) i d...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]